Muszę jednak przyznać, że zupełnie inne skojarzenie dotyczyło ośrodka wypoczynkowego Goła Zośka. Po moim przyjeździe tutaj, prawie trzydzieści lat temu, myślałam, że mam do czynienia z fantazją jakiegoś biznesmena, który tak frywolnie nazwał swój dochodowy interes. Jak bardzo się myliłam uzmysłowiła mi, wstyd się przyznać, dopiero teraz, na pewnym niedzielnym spotkaniu w świetlicy Centrum Biblioteczno-Kulturalnego, Pani Barbara Ostaszewska, augustowska pisarka i moja koleżanka po fachu. Mimo, że była to już bodajże trzecia prezentacja jej twórczości, nie spotkałyśmy się wcześniej, czego bardzo żałuję.
Z jak oryginalnym epitetem mamy do czynienia ilustruje opowiadana przez autorkę anegdota. Do wypoczywającego w Augustowie turysty, telefonuje znajomy i pyta go, co robi. Zapytany odpowiada: ,,A wiesz, odpoczywam na Gołej Zośce”. Rozmówca, zmieszany odparł: ,,A to przepraszam, nie przeszkadzam” i rozłączył się.
Goła Zośka jest jednak przede wszystkim bohaterką kilku wzruszających wersji legendy, czyli opowieści nierozerwalnie związanej z wydarzeniami historycznym.
W jednej z nich dziewczyna to szesnastoletnia córka ubogich ludzi, po raz pierwszy w życiu zakochana w przypadkowo spotkanym bartniku. Jej historia ma tragiczny finał: Zosia tonie przypadkiem, sięgając po wianek, który utkwił w trzcinach. Miał być on dobrą wróżbą dla rodzącej się dopiero miłości, a przyniósł przedwczesną śmierć.
Inna wersja legendy, opowiedziana przez Panią Barbarę, mówi o Zosi markietance z epoki napoleońskiej. Także i ta historia nie ma szczęśliwego zakończenia. Kobieta przeżywa chwilę uniesienia z zauroczonym nią żołnierzem, ale naraża się na zemstę urażonego jej wcześniejszą odmową brutalnego Francuza. Oskarżona o szpiegowanie na rzecz Rosjan, harda Zosia zostaje powieszona. Niemogący o niej zapomnieć mężczyzna poprzysięga zemstę.
Zosia stała się też bohaterką historii osadzonej w realiach Królestwa Polskiego. Rosjanin, porucznik Gregorenko, mający misję wyśledzenia ukrywających się w lasach polskich powstańców, przypadkiem dostrzega ją nagą w wiosennym słońcu. Dziewczyna chwilę wcześniej straciła równowagę w czółnie i wpadła do wody. Zaskoczona obecnością mężczyzny nie wie ile widział, od jakiego momentu ją obserwuje. Oboje są bardzo poruszeni tym spotkaniem, a porucznik coraz częściej zajeżdża do chaty wdowca i jego córki. Podejrzaną przez partyzantów o sprzyjanie wrogowi, zakochany porucznik ratuje i wywozi z kraju. W tej jedynej wersji Zosia jest szczęśliwą i spełnioną kobietą. Zostaje także matką i żyje u boku kochanego mężczyzny.
Przeczytane pięknie przez samą autorkę fragmenty różnych wariantów historii Zosi, zostały zilustrowane multimedialną prezentacją. Zawierała ona stylizacje na tle okolic Rospudy, grafiki, ilustrujące książkę o echach legendy oraz zdjęcia pomnika Gołej Zośki, który staraniem Pani Barbary stanął wreszcie na cyplu o tej samej nazwie. Twórcą posągu jest augustowski artysta zamieszkały w Kanadzie - Waldemar Dziekoński. Według pisarki historia powstania pomnika jest tak zawiła, że mogłaby stać się treścią oddzielnej książki...
Joanna Koszycka